Welkom allemaal
Ik zal mijzelf even voorstellen. Mijn naam is Pieter de Vos 30 jaar ik ben geboren en getogen in Spakenburg. Mijn werk verricht ik ook in dit dorp als grafisch allrounder bij WK Creatieve Communicatie. Ik ben getrouwd en heb een klein meisje van een bijna twee jaar.
Mijn opleiding heb ik genoten in Ede op de fotografie opleiding en mijn interesse ligt bij historisch onderzoek, zeilen met oude scheepstypes en politiek. Fotografie is mijn grootste hobby, ik werk alleen aan projecten die mij interesseren en cultuur gebonden zijn.
Politiek ben ik actief voor de Christelijke Arbeiders partij als raadslid sinds enkele weken, als raadslid is mijn richting de commissie Samenleving waar cultuur, toerisme en dit cultureel platform onder valt. De CAP, ik mag wel reclame maken heeft cultuur hoog in het vaandel staan. Verder schreef ik met enige regelmaat stukken over platbodems in de Spiegel der Zeilvaart een maandblad voor de klassieke schepen in Nederland. Mijn onderzoek naar de historie v.d. Nieuwe Haven waar ik over ga vertellen is gepubliceerd in Bun Historeal. Verder ben ik sinds kort voor het blad Tagrijn van botterbehoud actief als freelance-schrijver.
Met Rikkert Heinen en de bewoners van de havendijk heb ik het afgelopen jaar een project opgepakt om de historie van elk huis samen te brengen op een bord, dat tijdens de visserijdagen is te zien op elk pand van de Havendijk, Oude Haven en Hoekstraat, tevens hebben we dit jaar op enkele huizen een markering geplaatst met de waterstand van de watersnood in 1916
Enige tijd geleden heb ik een onderzoek gedaan naar de Nieuwe Haven, dit heeft 2 jaar in beslag genomen. Een haven die ooit het middelpunt was van Spakenburgse vernieuwingen. Mede hierdoor heb ik, voordat ik actief in de politiek was een zichtvisie ingediend omtrent een oude kademuur in de nieuwe haven. Hierover later meer.
Mijn betoog heet verleden heden en toekomst. Ik zal mijn betoog met oude foto’s ondersteunen, beelden spreken namelijk meer dan woorden.
Op de foto ziet u tevreden mensen, de haven is af en word geopend. Deze foto is gemaakt op 8 oktober 1886, dus precies 125 jaar en 47 dagen geleden en is misschien wel de oudste foto van Spakenburg. Op deze foto staan de mannen die het werk maakten, de burgemeester, wethouder, aannemer en ontwerper. Niet veel verschil met wat binnenkort gaat gebeuren met weer een nieuwe haven. Er zijn nog meer overeenkomsten met deze tijd.
In 1886 kwam een eind aan de verzanding van de haven van Spakenburg, de oude kreek die als haven gebruikt werd moest worden uitgediept en bekaaid. De vloot was in de jaren ervoor enorm vergroot en er moesten schepen buiten de haven een ligplaats zoeken, Spakenburg werd een echte vissersplaats. Geen ideale omstandigheden dus vooral niet met wind en vorst. Met de provincie werden gelden vrijgemaakt “ter vergroting en verbreding der zeehaven Spakenburg”. De plannen werden vanaf de jaren 70 in de 19e eeuw gesmeed, na enige vertraging roepen de vissers het college op in 1880 werk te gaan maken van de aanleg. In 1886 kon het werk aanvangen en toen ging het snel in 6 maanden was het gehele werk klaar, misschien nog wel sneller dan nu de Zuiderzeehaven word gegraven, en toen ging het met de hand. De aannemers heren Schuite en de Ruiter vragen 46,500 gulden voor de aanleg, omgerekend een kleine miljoen euro’s in deze tijd.
Tijdens de aanleg word heel expliciet genoemd de details van de aanleg. Namelijk de aanleg van troggewelven en wrijfpalen. Dit gaat dan om de stijl van metsellen en de hoge wrijfpalen waren erom om de botters bij hoog water niet de kade op te laten drijven. Nu zult u deze woorden niet meer herkennen, maar ze zijn wel van belang voor de haven. Tot die tijd werden havens namelijk bekaaid met hout, alleen in de rijke plaatsen waren rechte kade’s van steen. Maar niet de Nieuwe Haven, dit werd een luxe haven om het zo maar te noemen. De stenen kade was gelijk ook een uitprobeersel om te kijken hoe ’s Rijkswaterstaat de haven van Scheveningen moest aanleggen. De aanleg van de haven was zo speciaal dat Koningin Emma met haar dochter Wilhelmina regelmatig kwam kijken toe zij in haar zomerpaleis verbleef, Soestdijk. In september meldt de Nieuw Amersfoortse Courant dat hare majesteit koningin Emma en haar dochter kroonprinses Wilhelmina een bezoek hebben gebracht. De krant vermeldt nog dat de koningin en de prinses na een bezoek aan de bijna voltooide havenwerken zich “daarna aan het zeestrand nabij het dorp geruime tijd ophielden. De prinses vermaakte zich aldaar met het scheppen van zeewater in een kleine emmer. Misschien verklaart dit wel de sterke band met de oranjes de jaren erna. Koningin Emma kwam na deze bezoeken tot 1921 regelmatig in Spakenburg, Koningin Wilhelmina nam tijdens de watersnood in 1916 zelf een petekind aan, zie daarvoor ook het beeld bij de nieuwe haven. In later jaren heeft haar kleindochter prinses Beatrix de nieuwe haven heropend als jachthaven. Aanwezig waren daarbij ook haar kinderen. We kunnen dus bijna spreken van een koninklijke haven waar meerdere generaties Oranjes op cruciale punten aanwezig waren.
Na de aanleg ging het beter met Spakenburg, de visserij beleefde haar hoogte punt tot 209 schepen, een enorme vloot. Ook bracht de haven een nieuwe wijk in het dorp tot leven. Na jaren was er eindelijk ruimte om huizen te bouwen. Dit is wat we nu kennen als de havendijk. Vele huisjes verrezen hier en dat viel goed te zien met het borden project van deze straat. Er kwamen namelijk vele namen boven van mensen die geboren waren en als eerste eigenaar van een huis op de havendijk geboren waren tussen 1885 en 1890. Een stukje vooruitgang in de tijd dus.
Maar met de afsluitdijk kwam hier verandering in. De visserij verdween en de havens liepen leeg. Ik heb het nu van 1932 tot 1975. De schepen werden verdaan als oud vuil, alhoewel de schippers wel van hun schepen hielden. De armoede kwam tot de ratio en de schepen werden verkocht of gesloopt. Er werd door de Burgemeester in 1947 een verordening aan de havenmeester gegeven dat schepen niet in de nieuwe haven mochten worden gesloopt, maar indien afgedaan bij de werf van Zijl moesten worden afgemeerd en ten oosten van de haven mochten worden gesloopt. Dit gebeurde met het grootste gedeelte van de vloot. De schepen werden als oud vuil weggedaan en liggen daar tot op de dag van vandaag. Er word we eens gezegd Spakenburg heeft de grootste vloot botters van Nederland, ik zeg dan altijd: Alleen ze liggen niet in de haven maar aan de oostkant ernaast. De gemeente heeft nu een klein onderzoek gedaan naar deze wrakken, en er is opgemerkt dat het waarde heeft deze wrakken te behouden voor het nageslacht. Er hoeft daarvoor niet veel te worden gedaan, alleen zorgen dat ze onder water blijven liggen. Daarom is op sommige plekken in plan Zuiderzee de rietkraag iets teruggetrokken. Verder komt er waarschijnlijk bij de Zuiderzeehaven borden met informatie erop.
Conclusie:
Waarom behoud van de kade en de wrakken?
Ik zet mij op de vlakte in voor behoud van de nog enige overgebleven kademuur uit 1886 en de botterwrakken, maar waarom?
De kade heeft een verhaal op zich, u heeft dat in mijn verhaal kunnen horen dat de nieuwe haven een rol heeft gespeeld in de historie van het dorp. Daarom is het van belang dat komende generaties kunnen zien wat en hoe zaken zijn geweest. “De Zuiderzee heeft er nog tegenaan geklotst” melde iemand. Verder kan op deze plek een visserijmonument komen waar de oude vissers die op zee bleven kunnen worden herdacht, iemand schreef hier een voorstel over in de krant. Wie zijn verleden namelijk niet kent weet niet wat de toekomst brengt.
Dan de botterwrakken. Deze zijn van belang voor de landelijke geschiedenis. De schepen, botters aken en pluten die nu nog varen zullen de komende 100 jaar misschien wel verdwijnen, het is nog nooit anders geweest het is komen en gaan. Maar hier liggen complete verhalen te wachten om onderzocht te worden in de verre toekomst. Een stukje geschiedenis onder water, wat relatief niks kost om te behouden, en we hebben de foto’s nog.
Nu staat Spakenburg aan de vooravond van de aanleg en opening van weer een nieuwe haven. De naamgeving vind ik moet zo simpel zijn als de vorige havens die oude en nieuwe haven zijn genoemd, van mij part Oosterhaven of Zuidwal haven, Zuyderzee met een y is te chic voor het dorp.
Een groots project waar we weer van leren en waarmee dit dorp weer vooruit gaat. Zo zitten verleden heden en toekomst erg dicht bij elkaar.
Dank u wel.